100. YÜZÜNCÜ MEKTUP

 100. 

YÜZÜNCÜ MEKTUP

Bu mektûb, yine molla Hasen-i Kişmîrîye yazılmışdır. Şeyh Abdülke- bîr-i Yemenînin, Allahü teâlâ gaybı bilmez sözüne cevâb vermekdedir:

Okşayıcı, kıymetli mektûbunuzu okumakla şereflendik. İhsân ederek yazdıklarınızı anladık. Şeyh Abdülkebîr-i Yemenî, Hak teâlâ gaybı bilmez demiş. Bunu soruyorsunuz. [(Reşehât) kitâbında Muhammed Rûhî okunur­ken, Abdülkebîrin bu sözü de görülmekdedir.]

Efendim! Bu fakîr, bu gibi sözleri dinlemeğe dayanamıyorum. Elimde olmıyarak, Fârûkî damarım kabarıyor. Bunlardan, islâmiyyete uygun bil­giler çıkarmağa vakt bırakmıyor. Böyle sözleri söyleyen kimse, ister şeyh Kebîr-i Yemenî olsun, ister şeyh Ekber-i Şâmî olsun, hiçbirini duymak is­temiyorum. Bize Muhammed-i Arabînin buyurduğu sözler lâzımdır "aley­hi ve alâ âlihissalâtü vesselâm". Muhyiddîn-i Arabînin ve Sadreddîn-i Ko- nevînin ve Abdürrezzâk-ı Kâşînin sözleri lâzım değildir.^[1] Bize (Nass) lâ­zımdır. (Fuss) [ya'nî Füsûs kitâbı] lâzım değildir. Fütûhât-i Medeniyye varken, (Fütûhât-i Mekkiyye) kitâbına bakmayız. Hak teâlâ, Kur'ân-ı ke­rîmde, gaybı bildiğini söyliyerek kendini övüyor. (Âlim-ül-gayb) olduğu­nu bildiriyor. (Hak teâlâ gaybı bilmez demek), çok çirkin, pek iğrenç bir sözdür. Doğrusu, Hak teâlâya inanmamakdır. Gayb kelimesi, başka şeyi de göstermekdedir demek, insanı bu alçaklıkdan kurtaramaz. Ağızlarından çı­kan sözün büyüklüğünü, kulakları duymuyor. İslâmiyyete uymıyan böyle sözlerle ne demek istediklerini keşki bilseydim. Hallâc-ı Mensûr (Enel Hak) dedi ise ve Bâyezîd-i Bistâmî (Sübhânî) dedi ise "rahime-hümallah" suçlu olmakdan kurtulabiliyorlar. Kendilerini hâl kapladığı zemân, şü'ûr- ları, aklları örtülmüş iken, söylemişlerdir. Fekat, bunların sözleri, hâl bil­dirmiyor. Bir ilm, bilgi anlatıyor. (Bu kelimenin te'vîl edilmesini istemiş- dim) demeleri, onları suçlu olmakdan kurtarmaz. Böyle kelimelerin te'vî- li makbûl değildir. Çünki, yalnız sekr hâlinde söylenmiş olan uygunsuz söz­lerden, başka şey anlamağa çalışılır. Aklı başında olan kimsenin sözünden başka şeyler anlamağa çalışılmaz. Böyle şeyler söyliyen kimse, eğer (Me- lâmet) yolunu tutarak, kendini herkesin gözünden düşürmek istemiş ise, bu da çok çirkin ve utanılacak birşey olur. İnsanları kendinden soğutmak, yanından kaçırmak için, yapılacak çok şey vardır. Bunları bırakıp da, kâ­fir olmağa yaklaşmağa ne lüzûm vardır? Bu sözün ne demek olabileceği­ni soruyorsunuz. Her süâle cevâb vermek lâzım olduğundan, burada bir­kaç şey bildireceğim:

Gaybı ancak Allahü teâlâ bilir. Gayb, yok demek olursa, yok olan şey­ler bilinmez demişlerdir. Gayb, her bakımdan yok demek olunca, onu bil­mek düşünülemez. Eğer, bilineceğini düşünürsek, her bakımdan yok olmak- dan ve hiçbir şey olmamakdan kurtulmuş olur. Bunun gibi, Hak teâlâ, kendi şerîkini, ortağını bilicidir denilemez. Çünki, Allahü teâlânın şerîki hiç yokdur. Böyle birşey hiç olamaz. Evet, gayb kelimesinin ve şerîk keli­mesinin bildirdikleri şeyler düşünülebilir. Fekat biz bu şeylerin kendileri­ni söylüyoruz. Bu kelimelerin ne bildirdiklerini söylemiyoruz. Var olamı- yacak şeylerin hepsi de böyledir. Bunların neler oldukları düşünülebilir. Fe- kat var olmaları düşünülemez. Çünki, varlıkları bilinirse, bunlara var ola- mıyacak denilemez. Hiç olmazsa, zihnde var olmaları lâzım gelir. Mevlâ- nâ Muhammed Rûhînin yukarıdaki sözden anladığını beğenmemekde haklısınız. Yalnız bir varlık olan o mertebede ilmin bağlılığı yokdur demek, ilm yok demekdir. Yalnız gaybın ilmi yokdur demek, değersizdir. Mevlâ- nânın o sözden anladığının doğru olmadığını şu da gösteriyor ki, o (Eha- diyyet-i mücerrede mertebesi)nde ilmin bağlantısı yok ise de, Hak teâlâ- nın âlim olması değişmez. Çünki, o mertebede kendisi âlimdir. İlm sıfatı ile âlim olmaz. Çünki, o mertebede, ilm sıfatı yokdur. Sıfatlara inanmayan kim­seler de, Allahü teâlânın âlim olduğunu bildirmekdedir. İlm sıfatının var olduğuna inanmadıkları hâlde, bu sıfatda olan bilmenin, zâtda bulunduğu­nu bildirmekdedirler.

Yukarıdaki sözden sizin anladığınıza gelince, gayb kelimesinden zât-i ilâhîyi anlıyorsunuz. Bu gayba hiçbir ilm, hattâ Vâcib teâlânın ilmi de ye­tişemez diyorsunuz. Anlaşılacak şeyler içinde, doğruya en yakın olanı si­zin bu anlayışınızdır. Bununla berâber, Vâcib teâlânın ilmi, kendi zâtını bil­mez demek, bu fakîre ağır geliyor. Bilmiyeceğini göstermek için, ilmin, bi­linecek şeyi kavraması lâzımdır. Zât-i teâlâ ise, ihâta edilemez. Kavrana- maz. Bunun için de bilinemez diyorsunuz. Bu sözünüz, ilm-i husûlî için doğ­rudur. Çünki, ilm-i husûlî ile bilmekde bilinen şeyin sûreti, ilm kuvvetin­de hâsıl olmakdadır. Fekat, ilm-i huzûrî ile bilmekde, sûretin ilmde hâsıl olması hiç lâzım değildir. Allahü teâlânın ilm sıfatı ilm-i huzûrîdir. Bundan dolayı, ilm-i ilâhî, huzûr yolu ile, zât-i ilâhîyi bilir. Herşeyin doğrusunu an­cak Allahü teâlâ bilir. Allahü teâlâdan, sevgili efendimiz, Muhammed aleyhisselâma ve onun temiz âline "radıyallahü anhüm ecma'în" salât ve selâmet ve bereket dileriz. Evveliniz ve sonunuz selâmet olsun!

---

[1] Çünki, bu büyük Velîlerin ba'zı kelimeleri te'vîle muhtâcdır. Te'vîl, muhte­lif ma'nâlar içinden islâmiyyete uygun olanı seçmekdir. Bunu herkes yapamaz.